غلبه بر کمالگرایی در مسیر کنکور
مقدمه
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که زمان زیادی را صرف برنامه مطالعاتی درست و اصولی برای کنکور کرده‌اید و تمامی جوانب را در نظر گرفته‌اید تا شرایط کامل و بدون نقص باشد، اما با پیش‌آمد کوچکی توانایی عمل کردن به آن را از دست داده و در ادامه خود سرزنش می‌کنید که نتوانستید به برنامه درسی پایبند باشید و مداوم افکار مزاحمی همچون عقب ماندن از رقبا، احساس ناکافی بودن، حس ضعف و ناامیدی به سراغتان می‌آیند.
تصور شما از علت وجود چنین مشکلی چیست؟ گمان می‌کنید چه عاملی سبب به هم ریختگی ذهنی و روحی شما می‌شود؟
در این مقاله به بررسی مهمترین علت این مسئله، یعنی کمالگرایی در مسیر کنکور و تاثیرات آن بر روند مطالعاتی در دوران کنکور و غلبه بر کمالگرایی در مسیر کنکور می‌پردازیم؛ پس اگر شما نیز می‌خواهید با جوانب مختلف کمالگرایی (Perfectionism) آشنا شوید، تا انتها همراه ما باشید.
کمالگرایی به چه معناست؟
برای بیان راه‌های غلبه بر کمالگرایی در مسیر کنکور، ابتدا باید بدانیم کمالگرایی به بیان ساده به معنای فاصله افراد از خود واقعی با انتظاراتشان است. بسیاری از افراد کمال‌گرا تمایل دارند تا خود را با مدلی ایده‌آل و کامل از خود مقایسه کنند. کمالگرایی توانایی یک فرد برای عمل، رفتار، فکر کردن و صحبت کردن بدون نقص است.
فردی که دارای ویژگی‌های کمالگرایی است بیشتر روی اهداف خود متمرکز است و اگر نتواند به آن‌ها دست یابد، احساس اضطراب و افکار خودباخته می‌کند. ما اغلب کمالگرایی را یک ویژگی مثبت می‌بینیم اما ممکن است ندانید که افراد کمال‌گرا بیشتر نگران توانایی‌ها و دستاوردهای خود هستند؛ آن‌ها در جستجوی موفقیت از نتایج، انتقاد سازنده و شکست اجتناب می‌کنند. به عبارت دیگر، در هدف خود فاقد عزت نفس، پذیرش و صبر هستند تا به چیزی کمتر از کمال دست نیابند.
نشانه‌های رفتاری افراد کمال‌گرا
در این بخش به بررسی برخی از نشانه‌ها و افکار افراد کمال‌گرا می‌پردازیم که عبارتند از:
- تمرکز بر روی نتایج و نه روند انجام کار و یا دستاوردهای فارغ از نتیجه
- ترس از شکست در کارها
- اهمال‌کاری در شروع و حین انجام کار
- نداشتن تحمل پذیرش انتقاد از سوی دیگران
- داشتن لیست طولانی از بایدها و اجبارها
- کامل بودن همه چیز
- در صورت کامل نبودن، موفقیت ممکن نیست.
- ارزشمند بودن، در راستای کسب موفقیت است.
- کوچکترین اشتباه مساوی با شکست است.
- ناکامی و شکست، فاجعه‌آمیز و غیرقابل تحمل است.
- برای اجتناب از ناکامی راهی جز کامل بودن وجود ندارد.
علت‌های کمال گرایی
قبل از اینکه به مزایا و معایب کمالگرایی بپردازیم، ابتدا باید دریابیم که چرا افراد نگرش کمال‌گرایانه از خود نشان می‌دهند. برخی از عوامل کلیدی که باعث ایجاد رفتار کمال‌گرا در یک فرد می‌شوند شامل موارد زیر می‌شوند:
- تجربیات اولیه دوران کودکی؛ مانند داشتن والدینی با انتظارات غیرواقعی
- ناامنی و ترس از طرد شدن
- ترس از انتقاد
- مقایسه خود با گذشته یا حال افراد دیگر
- انتظارات و شرایط اجتماعی و فرهنگی
- و …
مزایا و معایب کمالگرایی
معایب: مزایا:
افراطی عمل کردن پیشرفتِ کاری مقعطی
از بین رفتن روحیه کار گروهی افزایش حس رقابت
دشواری در هدف‌گذاری کاهش ضریب خطا در انجام کار
و … و …
کمالگرایی در مسیر کنکور
بسیاری از داوطلبان کنکور که درگیر غلبه بر کمالگرایی در مسیر کنکور هستند، تجربیات مشابهی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به آماده کردن میز مطالعه، تمیز کردن اطراف، چیدن مرتب کتاب‌ها و وسایل، سکوت مطلق در محیط خانه، لزوم تسلط بر تک تک صفحات، لزوم پاسخگویی نسبتاً کامل به تست‌ها و وجود شرایط خاص و ایده‌آل برای شروع مطالعه اشاره کرد.
اما کوچکترین مسئله‌ای که باعث برهم خوردن این روند شود، تمام برنامه مطالعاتی آن روز را نیز کنسل می‌کند و در پی آن احساس سرخوردگی و ناامیدی به وجود می‌آید.یکی‌دیگر از دغدغه‌های افراد کمال‌گرا در هنگام مطالعه برای کنکور، جمع‌آوری نکات از تمامی منابع در درسترس و مطالعه و خلاصه‌نویسی از آن‌ها برای داشتن جزوه‌ای بی‌نقص و کامل بوده که عملی اشتباه است؛ زیرا همانطور که بارها اشاره کردیم چند منبعی بودن برای بسیاری از داوطلبان نتیجه مثبتی به همراه نداشته و بیشتر باعث سردرگمی آن‌ها می‌شود. انتخاب یک منبع، اعتماد به آن و مطالعه چندین باره آن بسیار ارزشمندتر و تاثرگذارتر از مطالعه چند کتاب و از این شاخه به آن شاخه پریدن است.
باید توجه داشت که امکان به وجود آمدن شرایط آرمانی برای مطالعه برای هیچ یک از داوطلبان وجود ندارد و نیاز است تا خود را با شرایط موجود وفق داده و از مطالعه مباحث درسی خود لذت ببرند. بدون شک هر فرد دارای محدودیت‌ها و شرایط خاصی است که باعث فاصله گرفتن او از شرایط ایده‌آل می‌شود. با در نظر گرفتن این نکته، می‌توان متوجه شد که همه در مسیر کنکور برابرند و این مدیریت استرس و دوری از کمالگرایی باعث موفقیت یا شکست خواهد شد.
برای مقابله با کمالگرایی در مسیر کنکور، باید هر چه زودتر مطالعه را آغاز کرد تا دغدغه زمان رفع شود. با مطالعه صحیح و به موقع، فازهای سه‌گانه مطالعه به خوبی و در زمان درست رعایت شده و استرس عقب ماندن وجود نخواهد داشت.
نکته دوم، مشاهده درصدهای داوطلبان سال‌های قبل است؛ یا مشاهده آن‌ها می‌توان فهمید که هیچکس، به درصد ۱۰۰ دست پیدا نمی‌کند و لازم نیست تا بر تمام مطالب درس‌ها مسلط بود. با تمرکز دقیق روی نقاط قوت و پوشش نسبی نقاط ضعف برای کسب درصد متوسط، به راحتی می‌توان رتبه خوبی کسب کرد و در واقع، کنکور نسبی است و میانگین شما اهمیت دارد؛ نه اینکه حتماً درصدهای بالایی کسب کنید.
نکته پایانی در این بخش، فرصت دادن و اعتماد کردن به خود است. اگر یک مبحث را نمی‌توان به خوبی متوجه شد، باید از آن عبور کرد تا با شرایط بهتری به سراغ مطالعه آن برگشت. حتی ممکن است کلید فهم این مطلب، در قسمت‌های جلوتر ذکر شده باشد و با توقف و وسواس روی آن، فقط از مطالعه مباحث بعدی جلوگیری خواهد شد که حتی ممکن است تست آسانی از آن‌ها طرح شود و بتوان به راحتی به آن در جلسه کنکور پاسخ داد.
استفاده از تجربیات مشاوران و رتبه‌های برتر می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد تا شما با فردی صحبت کنید که این مسیر را طی کرده و درصدهای متوازن و بدون کمالگرایی، به رتبه خوبی دست پیدا کرده است.
چگونه کمالگرایی در مطالعه را مدیریت کنیم؟
تاکنون در راستای هر مسئله‌ای که در کارهای روزمره و ذهن و جسم انسان‌ها تاثیر نامطلوبی گذاشته است، راهکارهایی برای مقابله وجود داشته تا افراد با به کارگیری آن‌ها، در جهت بهبود شرایط و رفع مشکلات قدم بردارند. در ادامه به معرفی چند راهکار در خصوص مدیریت کمالگرایی در مطالعه می‌پردازیم که شامل موارد ذیل می‌شوند:
- تعیین هدف از مطالعه
- بخش‌بندی برنامه درسی و کاری.
- برنامه درسی اصولی و متناسب با توانایی‌های خود
- تنظیم محدودیت زمانی
- آگاهی و پذیرش نقاط قوت و ضعف
- پذیرش اشتباهات و نقص‌ها، تلاش برای تکرار نکردن و درک اهمیت تجربه‌گری در مسیر کنکور
- توجه به محدودیت‌های همگانی داوطلبان
- عبور از مباحث دشوار و وقت‌گیر که در یک تایم مطالعه نمی‌گنجند.
- مقایسه نکردن خود با خود ایده‌آل و یا دیگران
سخن پایانی
کمالگرایی تیغ دولبه‌ای است که گاهی موجب پیشرفت و گاهی باعث عقب ماندن از برنامه‌هاست؛ از این رو نمی‌توان آن را ویژگی مطلقاً خوب یا بد تلقی کرد. اما با کنترل شرایط و مدیریت کردن تاثیرات مخرب آن، می‌توان از این رویکرد در جهت مثبت استفاده کرد. در این مقاله به بررسی کمالگرایی، ویژگی‌های افراد کمال‌گرا، غلبه بر کمالگرایی در مسیر کنکور، مزایا و معایب آن و … پرداختیم. در صورت نیاز به صحبت با رتبه‌های برتر و مشاوران نگاره، می‌توانید به صورت رایگان وقت مشاوره خود را رزرو کنید.
دیدگاهتان را بنویسید