مقدمه

همه ما در دوران زندگی تجربه ناخوشایند استرس و اضطراب آزمون را تجربه کرده‌ایم و این امر به عوامل گوناگونی چون عدم تمرکز کافی، مطالعه ناکافی، فراموشی و عوامل درونی بستگی دارد.

این تجربه بیشتر از همه در آزمون مهم زندگی هر داوطلب، یعنی کنکور خود را نشان می‌دهد؛ زیرا داوطلب باید چکیده تمام زحمات خود را در آن روز ظرف چند ساعت روی صفحه کاغذ بیاورد و رتبه، دانشگاه، رشته تحصیلی، آینده و توقعات خانواده و … همگی بستگی به نتیجه این آزمون دارند. با توجه به تمامی این فشارها، داشتن استرس کنکور امری طبیعی است.

ما در این مقاله به شما کمک می‌کنیم تا بتوانید با علائم و راه‌های کنترل استرس کنکور و یا کنکور ارشد خود آشنا شده و به بهترین شکل با آن‌ها روبه‌رو شوید.

استرس چیست؟

استرس (Stress) مجموعه شرایط و احساساتی است که فرد در آن بر این باور است که مجموعه خواسته‌ها و انتظارات، فراتر از توانایی‌ها و اختیارات اوست. بر اساس تعریفی در روانشناسی، تغییرات شیمیایی بدن که باعث تغییرات فیزیکی مانند، بالا رفتن ضربان قلب و فشار خون می‌شود را استرس می‌گویند.

همه ما انسان‌ها با فشار مواجه شده‌ایم و برای کنترل آن راه‌های گوناگونی را امتحان کرده‌ایم. همان‌گونه که همه ما با یکدیگر متفاوت هستیم واکنش ما در شرایط استرس‌زا نیز متفاوت است.

انواع استرس برای داوطلبان کنکور

استرس مثبت: در این مورد مغز و بدن ما یک هدف مشخص را در نظر گرفته و با انگیزه کافی برای رسیدن به آن تمام تلاش خود را می‌کنند؛ در واقع این فشار مثبت شما را به جلو سوق می‌دهد. به همین دلیل است که همه صاحب‌نظران به هدف‌گذاری و اهمیت آن در این دوران تاکید می‌کنند. سعی کنید استرس کنکور شما، از این نوع باشد و میزان استرس در کنترل شما باشد.

استرس منفی: این نوع استرس برعکس مورد قبل عمل کرده و باعث متوقف شدن کارایی و عملکرد مغز شده و مانند یک مانع بر سر راه داوطلب قرار می‌گیرد. نکته مهم در این مورد این است که اغلب این موانع توسط خود داوطلب ایجاد می‌شوند و بهتر است از افکار مثبت برای کاهش آنها استفاده شود. در بیشتر مواقع، استرس کنکور به سمت نوع منفی سوق پیدا می‌کند.

علائم استرس و نشانه‌های پنهان آن

همان‌طور که هر واکنشی در بدن دارای علائم مخصوص به خود است، استرس در انواع آزمون‌ها و بیشتر از همه کنکور نیز، شامل نشانه‌های خود است که گاهی برخی از آنها به صورت پنهان در رفتارهای روزمره ما نشان داده می‌شوند که خود از وجودشان آگاهی کامل نداریم و با کمک به خود و حفظ آرامش در جلسه کنکور می‌توان با این علائم مقابله کرد.

موارد مهم این نشانه‌ها عبارتند از:

تعرق کف دست
تپش قلب
مشکلات گوارشی (دل درد)
عدم توانایی در تصمیم‌گیری
جویدن ناخن‌ها
تکان‌های مداوم و جابه‌جا شدن
بی‌قراری و حواس‌پرتی

عوامل استرس‌زا در مسیر کنکور

هر واکنش منفی در بدن راه‌های مقابله با خود را نیز به همراه دارد، مانند استرس کنکور و اضطراب که هرکدام دغدغه‌ها و درگیری‌های مخصوص به خود را دارند، زیرا علاوه بر حس خوب موفقیت و ترقی کردن در یک مرحله جدید از زندگی، آینده کاری نیز به این نتایج وابسته است. اما چه اتفاقی رخ می‌دهد که ما این افکار مثبت درباره موفقیت و آینده خوب خود را فراموش کرده و جای آن را به حال بد و نگرانی می‌دهیم؟

یکی از این عوامل احساس ناکامی در درس خواندن و نتیجه کنکور است که علاوه بر ناامیدی، باعث کاهش تمرکز و دقت لازم برای مطالعه می‌شود؛ همچنین برخی افراد به مطالعه خود شک داشته و حس می‌کنند مطالعه باکیفیتی ندارند. عیار شما را تست زدن مشخص می‌کند؛‌ اگر در تست زدن مشکلی ندارید پس مطالعه خوبی دارید. مورد بعدی والدین هستند و سطح بالای توقعات آن‌ها از داوطلبان که گاهی اوقات این حس خیرخواهی آن‌ها نتیجه معکوس داده و فشارها از سمت آن‌ها، معلمان و اطرافیان باعث حس سرخوردگی و ناتوانی می‌شود.

عامل دیگر مقایسه خود با دیگران و ساعت مطالعه آن‌ها است، علت نادرستی این کار متفاوت بودن انسان‌ها و شرایط زندگی و بدنی آن‌ها با یکدیگر است. بهتر است بهترین خود باشیم و از نکات مثبت افراد موفق نکته‌برداری کنیم.

مورد بعدی سعی کردن در اتمام منبع‌ها بدون توجه به کیفیت است؛ سعی کنید بدون استرس نسبت به حجم منابع، با آرامش برنامه خود را جلو ببرید.

اگر شما تلاش خود را می‌کنید و استرس دارید، به دو نکته توجه کنید:

این امری مثبت است؛ یعنی سعی کنید استرس‌را به نوع مثبت تبدیل کنید و طبیعتاً کسی استرس دارد که تلاش کرده و انتظار نتیجه دارد.
سایر داوطلبان و رقبا هم همین وضعیت دارند و فقط شما دچار آشفتگی نیستید. پس به جای اتلاف وقت، استرس خود را مهار کرده و در مسیر پیشرفت قدم بردارید.

9 راه کنترل و مهار استرس کنکور

1- مدیریت زمان

مدیریت زمان در کنترل استرس در آزمون نقش مهمی دارد، اگر شما از زمان لازم برای هر مبحث درسی و زمان تست‌زنی و مرور بخش‌ها آگاهی کامل داشته باشید و برای آن‌ها برنامه‌ریزی کنید،‌ هیچ مشکلی بر سر راه شما ظاهر نخواهد شد.

2- تنفس صحیح (تنفس شکمی)

درست نفس کشیدن از دیگر عوامل بسیار مهم در کنترل سطح استرس بدن و تپش قلب است؛ زیرا با دریافت میزان مناسب اکسیژن بدن در حالت آرامش قرار می‌گیرد و تنفس اشتباه باعث افزایش اضطراب در بدن می‌شود.

3- ورزش

انجام حرکات کششی پیش از کنکور و همچنین حین مطالعه علاوه بر انعطاف‌پذیری، کمک زیادی به کاهش فشار خون و در نتیجه کاهش استرس می‌کند.

4- تغذیه مناسب

استفاده از پروتئین‌ها به جای مواد قندی در وعده صبحانه و کاهش مصرف مواد غذایی کافئین‌دار در روز آزمون و استفاده از ویتامین C؛ سعی کنید همراه خود سر جلسه مواد قندی و مغذی ببرید تا در حین جلسه کنکور که انرژی زیادی از شما می‌گیرد، با مشکلی مواجه نشوید.

5- خواب کافی

خواب کافی و استرس دو مورد کاملا مرتبط با یکدیگر هستند. سعی کنید برنامه خواب منظمی داشته باشید و شب قبل از کنکور به اندازه بخوابید. در صورت بی‌خوابی از موزیک آرامش بخش و یا خواندن چند صفحه کتاب غیر درسی و یا یک لیوان شیر گرم کمک بگیرید.

6- مثبت‌نگری

داشتن افکار مثبت و امیدوارانه در جلسه کنکور مانند فکر به اینکه شما می‌توانید و قرار است تمامی زحمت‌هایتان به نتیجه برسد، تاثیر زیادی در آرامش درونی، حس خوب و موفقیت در کنار مطالعه کافی و جامع و برنامه‌ریزی درست خواهد داشت.

7- شرکت در آزمون‌های آزمایشی

شرکت در آزمون‌های آزمایشی شرایطی را فراهم می‌کند تا بارها خود را سر جلسه اصلی تصور کنید و از نقاط قوت و ضعف خود آگاه شده و به تقویت آن‌ها بپردازید. با این آزمون‌ها تا حد زیادی اجازه نخواهید داد استرس کنکور باعث اختلال در مطالعه شما شود.

8- استراحت کافی

سعی کنید شب قبل از کنکور سعی در حفظ نکات زیادی نکنید و استراحت کافی و مناسب داشته باشید؛ زیرا با آرامش دادن به مغز خود به بهبود ماندگاری مطالب قبلی کمک شایانی کرده‌اید.

9- داشتن یک همراه در روز کنکور

سعی کنید تا جای ممکن تنها به جلسه آزمون نروید و با خود همراهی داشته باشید تا در صورت نیاز با او صحبت کرده و به آرامش برسید. با به کارگیری این موارد و برخی موارد شخصی،‌ سعی کنید با غلبه بر استرس کنکور، ‌نتیجه مطلوبی را کسب کنید.

10- داشتن یک مشاور همراه در مسیر

حتما در مسیر کنکور در خصوص نحوه مطالعه درس‌ها، بهترین منابع و … از یک مشاور کمک بگیرید. مشاور سال‌ها تجربه ارزشمند خود را در اختیار شما قرار می‌دهد که باعث صرفه‌جویی در وقت و انرژی شما می‌شود. بودن در کنار کسی که انتهای مسیر را تجربه کرده و به موفقیت رسیده،‌ منجر به کاهش استرس شما می‌شود.‌

رزرو وقت مشاوره

سخن پایانی

استرس از موارد اجتناب‌ناپذیری است که هر شخص قطعاً در طول زندگی در موقعیت‌های مختلفی آن را تجربه خواهد کرد. از اصلی‌ترین موقعیت‌هایی که استرس زیادی را به فرد تحمیل می‌کند، ‌کنکور است. در این مقاله درباره عوامل موثر بر استرس کنکور، علائم مرتبط با آن و راهکارهای مهار آن صحبت کردیم و امیدواریم با آشنایی بیشتر بر این موارد و کمک گرفتن از آن‌ها، بتوانید در شرایط سخت کنکور بر خود مسلط شده و از استرس کنکور با آرامش ‌گذر کنید.