عادات غلط مطالعه را بشناسید + 6 راهکار غلبه بر آن

مقدمه

هر كدام از ما عادت ‌های مطالعه خاصی داریم، اما برخی عادت‌ها باعث کاهش کیفیت مطالعه می‌شوند.

زمانی که فرد علی‌رغم تلاش‌ و ساعات مطالعه زیاد، هیچ تغییر مثبتی در روند مطالعاتی خود مشاهده نکند، به تدریج دلسرد می‌شود و با بی‌میلی به سمت کتاب‌هایش می‌رود. طبیعی است در صورت وقوع چنین اتفاقی شرایط بسیار سخت خواهد شد، کیفیت مطالعه روز به روز پایین‌تر آمده و به دنبال آن نتایج نامطلوبی به دست می‌آید. نرسیدن به نتایج دلخواه پس از مطالعه می‌تواند علل متفاوتی داشته باشد، یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین دلایل این اتفاقات وجود عادات غلط مطالعه است.

بسیاری از افراد مطالعه را به عنوان یک فعالیت لذت‌بخش یا فرصتی برای آموختن در نظر نمی‌گیرند؛ بلکه آن را وظیفه و تکلیف ضروری می‌دانند، بسیاری دیگر مطالعه را یک فعالیت دوست‌داشتنی و فرصتی برای یادگیری تلقی می‌کنند؛ این دو نگرش افراد باعث ایجاد نگرش‌ها و عادت‌های مختلف برای مطالعه شده است که هر کدام بر کیفیت و روند مطالعاتی موثر خواهند بود.

در این مقاله به بررسی عادات غلط مطالعه و چگونگی رفع آن می‌پردازیم.

 عادت چیست؟

عادت رفتاری است که به صورت منظم انجام می‌­شود و در مرور زمان به صورت ناخودآگاه جزو روتین زندگی افراد می‌­شود بدون آنکه کنترلی روی آن داشته باشند.

همانطور که می­‌دانید که کیفیت زندگی هر فرد به کیفیت عادت‌های‌ او بستگی دارد. به هر میزانی که عادت‌های مثبت در خود ایجاد کنیم، زندگی بهتری خواهیم داشت. در نظر داشته باشید که اگر قصد دارید به نتایج بهتری در زندگی فردی و اجتماعی خود دست پیدا کنید، ابتدا باید عادت‌های جدیدی در خود ایجاد کنید.

با توجه به این مطلب که ترک عادت‌­های قدیمی بسیار سخت و گاهی عذاب­‌آور است اما اگر علاقه­‌مند به تغییر سبک زندگی و رفتاری خود هستید، لازم است مسئولیت سخت گذشتن از این مسیر را قبول کنید؛ زیرا با تکرار عادت­‌های گذشته نتیجه مثبتی دریافت نخواهید کرد. مسیر مطالعه برای کنکور فرآیندی است که فرصت چندانی برای جبران وجود ندارد و شما باید هر چه زودتر ایرادات خود را در این مسیر پیدا کنید و عادت‌هایی را در خود برای مطالعه پرورش دهید که موجب بهبود کیفیت مطالعه شما شود.

عادات غلط مطالعه را بشناسید

حفظ کردن به جای فهمیدن

بهتر است به جای حفظ کردن مطالب درسی سعی کنید تا به درک مفهومی و عمیق از آن­‌ها برسید؛ زیرا گاهی اوقات با تست­‌ها و سوالاتی مواجه می­‌شوید که طراح سوال از شیوه مفهومی و یا از منابع دیگر در طرح آن استفاده کرده است و در این هنگام است که شما به اشتباه بودن روش حفظی پی خواهید برد. پیشنهاد ما این است که اگر از روش حفظ کردن استفاده می­‌کنید، شیوه مطالعاتی خود را تغییر داده و ادامه راه را با روشی درست پیش بروید. سعی کنید با مثال و ایجاد ارتباط با سایر مطالب مشابه، مطلب را در ذهن خود تثبیت کنید.

غذا خوردن هنگام مطالعه

غذا خوردن در هنگام درس خواندن از بزرگترین عادات غلط مطالعه است؛ زیرا علاوه بر اینکه در سیستم گوارش مشکل ایجاد می­‌کند، از فهمیدن مطالب پیش رو هم جلوگیری خواهد کرد. بهتر است زمان مشخصی را برای استراحت و خوردن وعده­‌های غذاییتان در نظر گرفته و پس از آن به ادامه مطالعه بپردازید. به طور کلی توصیه می‌­شود چند کار را در یک زمان واحد انجام ندهید.

بازگشت به عقب و مطالعه وسواسی

فردی که در وسواس مطالعاتی دارد، معمولاً مدام به عقب بازگشته و مطالبی که مطالعه کرده است را بازخوانی می‌­کند. انجام این کار با میزان هوش و درک افراد ارتباطی ندارد و صرفاً نوعی وسواس محسوب می‌‍­شود که بسیاری از افراد دچار آن هستند. بهتر است با پوشاندن متن مطالبی که خوانده‌­اید شروع کنید تا دوباره وسوسه به مطالعه مجدد آن‌­ها نشوید؛ اما اگر این راه هم به شما کمکی نکرد از مشاوران متخصص در این زمینه راهنمایی بگیرید.

مطالعه در فضای نامناسب

درس خواندن در هر مکانی درست نیست. بعضی از افراد عادت دارند که در جمع خانواده و دوستان، جلوی تلویزیون، و یا حتی در فضاهای شلوغ درس بخوانند که این کار بسیار نادرست است و یکی از مهم‌ترین عادات غلط مطالعه محسوب می‌شود زیرا داوطلبان بدون متوجه بودن این مطلب مرتکب این اشتباه می‌شوند.

مطالعه در دمای نامناسب

مکانی که در آن مطالعه می‌کنیم باید تا حد امکان دارای نور کافی، اکسیژن و دمای مناسب باشد؛ برای مثال مطالعه در نور کم باعث خستگی چشم می‌شود.

استفاده از تلفن همراه حین مطالعه

بعضی از افراد حین مطالعه گوشی همراه خود را نیز در دست دارند، این مسئله باعث کاهش تمرکز و دوری از فضای موضوع مورد مطالعه شده و با ایجاد کندخوانی، خروجی مفیدی از مطالعه دریافت نخواهد شد.

نداشتن برنامه‌ریزی مناسب

برخی از افراد برای کل هفته خود برنامه‌ریزی می‌کنند، و تمام ساعات روز را به انجام کاری اختصاص می­‌دهند و گمان می‌­کنند با این روش پیشرفت چشمگیری در دروس خود خواهند داشت اما نتیجه‌­ای که می‌­گیرند خلاف انتظارشان است. و برخی دیگر آنقدر برنامه­‌های متفرقه دارند که زمانی برای درس خواندن برایشان باقی نمی‌­ماند.

درس خواندن در حالت‌های نامناسب

برخی از افراد عادت دارند در حالت‌های مختلفی مانند دراز کشیده یا حین راه رفتن مطالعه خود را انجام دهند، اگر این کار در طولانی مدت انجام شود باعث خستگی، کسل شدن و یا حتی خواب‌آلودگی می‌شود. شیوه درست مطالعه، نشستن مخصوصاً روی صندلی و پشت میز است.

داشتن استرس زیاد

استرس بیش از حد اعتدال خوب نیست، اما در حد اعتدال مفید خواهد بود و حتی می‌تواند یک موتور محرکه قوی باشد. داوطلبان کنکور کارشناسی ارشد و دکتری به دلیل حجم بالای مطالب و مشغله فکری در یکی دو هفته منتهی به کنکور دچار استرس زیادی می‌­شوند و این مسئله باعث مختل شدن فرآیند مطالعه و مرور آن‌ها خواهد شد.

اهمیت ندادن به تغذیه و خواب

برخی از افراد فکر می‌کنند که کل شبانه روز باید صرف درس خواندن شود که این نوع تفکر بسیار اشتباه است و فرسایش جسمی، روحی و ذهنی‌ای که به دلیل کمبود خواب و مواد غذایی ایجاد می‌شود، راندمان مطالعه را پایین خواهد آورد.

شب امتحانی بودن

گنجاندن تمامی مطالب درسی در ذهن به یک باره کار صحیحی نیست و حتی بازدهی را پایین می‌آورد. همچنین این موضوع باعث می‌شود مطالعات آزاد و تدریجی شما هم در ذهنتان تثبیت نشود.

نداشتن یادداشت و خلاصه نویسی

یکی دیگر از عادات غلط مطالعه که تاثیر بسیاری بر عملکرد داوطلبن می‌گذارد نداشتن یادداشت و خلاصه‌نویسی است. قطعاً در شب امتحان امکان مرور تمامی مطالب وجود ندارد و نیاز است که نکات و یادداشت‌هایی را که از قبل نوشته شده‌ است، بازخوانی کرد.

سرسری خواندن

اینکه صرفاً درسی را مطالعه کنید و هیچ هدفی در آن نباشد، مطمئناً در ذهن باقی نخواهد ماند. باید با روش‌های مختلفی مانند خلاصه‌نویسی و یا زدن تست پس از مطالعه، کیفیت و بازدهی مطالعه خود را افزایش دهید.

به تعویق انداختن

برخی از افراد زمان مطالعه خود را مدام به زمان دیگری موکول می‌کنند، این شیوه صحیحی نیست و بهتر است که طی یک برنامه‌ریزی صحیح و مدون در طول دوره درسی تمامی مطالب را مطالعه کرد.

شب زنده داری

طبیعتاً برای یک شب تا صبح نمی‌شود تمامی مطالب را با کمیت و کیفیت لازم مطالعه کرد و بهتر است که این عادت نیز ترک شود. از دست دادن خواب طبیعی شبانه باعث می‌شود در طول روز هم انرژی لازم وجود نداشته باشد و امکان بازیابی مطالب ذهن، کاهش می‌یابد.

مقایسه با دیگران

بسیاری از داوطلبان ساعت مطالعه خود را با دوستان و رتبه‌های برتر مقایسه می‌کنند و بدون در نظر گرفتن سایر ویژگی‌ها و محدودیت‌های شخصی خود، سعی می‌کنند به آن ساعت دست پیدا کنند. قطعاً شرایط هر فرد با دیگری متفاوت است و هر فرد باید به تناسب وضعیت خود و آن درس، ساعات مناسبی را برای مطالعه آن اختصاص دهد و به دیگران توجهی نداشته باشد. یکی از معایب این کار این است که میزان زمان برای آن درس کم یا زیاد باشد و یا در صورت نرسیده به آن تعداد ساعت، فرد دچار آشفتگی ذهنی خواهد شد.

راهکار های مطالعه صحیح و افزایش تمرکز

در این بخش به بررسی راهکارهایی در جهت افزایش تمرکز و مطالعه صحیح می‌پردازیم تا به کمک آن‌ها عادات غلط مطالعه را به حداقل برسانیم.

طرح سوال

از راه‌های افزایش تمرکز و یادگیری، طرح سوال پیش از شروع درس خواندن است. اینکه فرد سوال‌هایی مثل اینکه چه چیزهایی باید بخوانم، مطالب چند بخش است، استاد از چه مطالبی ممکن است سوال بدهد؛ اینگونه طرح سوالات هنگام مطالعه خود باعث تمرکز بیشتر حین مطالعه می‌شود و همچنین فرد با تمرکز بیشتر، انگیزه و علاقه به مطالعه می‌پردازد.

نگاه کلی به متن

یکی دیگر از را‌های افزایش تمرکز هنگام مطالعه، خواندن اجمالی متن است. وقتی فرد کتاب را باز کند و فقط یک نگاه کلی بیاندازد، اینکه چه سرفصل‌هایی را باید خواند، اینکه مطالب چقدر سخت است و چقدر زمان برای خواندن آن نیاز است، خود به نوعی باعث افزایش تمرکز می‌شود.

تندخوانی

فکر و ذهن ما قادر است هزاران کلمه را در دقیقه از خود عبور دهد؛ ولی اگر سرعت مطالعه پایین باشد ذهن وقت اضافی می‌آورد و ناچار به این شاخه و آن شاخه می‌رود و در پی آن نمی‌شود تمرکز کافی داشت؛ پس بهتر است مطالب با سرعت مناسبی خوانده شود.

جدیت در مطالعه

باید به محض نشستن پشت میز مطالعه را با جدیت شروع کرد؛ زیرا اگر سریع مشغول به خواندن شوید تمرکز حواس زودتر به دست می‌آید.

 استفاده از راهنما

یکی از راه‌های افزایش تمرکز، استفاده از یک راهنما، مانند انگشت سبابه، مداد، خط‌کش و… است، زیرا راهنما باعث تمرکز حواس، روان خواندن، جلوگیری از برگشت برای دوباره خواندن و اتلاف وقت می‌شود.

مکان مطالعه

مکان مطالعه را می‌توان از دو جنبه مورد بررسی قرار داد:  

• نظم مکان مطالعه

در اتاقی که همه چیز آن بهم ریخته است و وسایل هرکدام به یک طرف رها شده‌اند، فرد تمرکز کافی برای مطالعه نخواهد داشت، پس بهتر است ابتدا به فضایی که در آن قصد مطالعه داریم نظم دهیم.

• آرام بودن مکان مطالعه

در اغلب موارد تصور ما این است که مکان مطالعه باید آرام باشد ولی این آرام بودن شامل حال همه نمی‌شود.

بسیاری از افراد در مکان­‌های آرام مطالعه بهتری دارند، برخی در کتابخانه و حتی برخی در گروه‌های جمعی! پس بهتر است اینطور بگوییم که مکان ایده‌آل برای یک نفر ممکن است برای بقیه افراد مناسب نباشد و هر شخص باید مکان مطالعه مناسب خود را بیابد.

سخن پایانی

عادات غلط مطالعه مسئله‌ای فراگیر است که بسیاری از ما درگیر آن هستیم. اگر پس از هر بار مطالعه به نتیجه مطلوب خود نرسیم، طبیعی است که دیگر رغبتی برای مطالعه کردن نخواهیم داشت. در این مقاله درباره عادات غلط مطالعه و راهکارهایی برای غلبه بر آن‌ها صحبت کردیم و امیدواریم با کمک گرفتن از آن‌ها بتوانید نحوه مطالعه خود را اصلاح کنید و به دنبال آن مطالعه لذت‌‌ بخش‌تری داشته باشید.