وسواس مطالعاتی چیست؟ + 3 مرحله درمان آن
مقدمه
بسیاری از افراد با شنیدن واژه وسواس دچار احساسات ناخوشایندی می‌شوند و علت آن تصورات منفی و بعضاً اشتباهی است که در طول سالیان گذشته در بین مردم رواج داشته و تا به امروز با ما همراه بوده است. وسواس ممکن است در هر زمینه‌ای برای انسان‌ها با توجه به شرایط زندگی و سلامت جسم و روانشان اتفاق بیوفتد.
انسان‌ها ذاتاً کمال‌گرا بوده و ترجیح می‌دهند هرکاری را به بهترین نحو خود انجام دهند. در مقوله درس خواندن نیز این تصور اشتباه وجود دارد که با روخوانی یا حتی عمیق خواندن چندین باره یک مطلب، روند یادگیری سریع‌تر اتفاق می‌افتد. اما باید درنظر داشت که تکرار وسواس گونه هرکاری نه تنها اثرگذار نبوده بلکه نتیجه عکس دارد. رایج‌ترین وسواسی که داوطلبان کنکور دچار آن می‌شوند، وسواس مطالعاتی است. افرادی که درگیر این مشکل می‌شوند زمان خود را برای تکرار یک روند بی‌اثر هدر می‌دهند و در آخر نه تنها به نتیجه مطلوب نمی‌رسند، بلکه سرخورده شده و درگیر مشکلات دیگری می‌شوند. اما در نظر داشته باشید که هر مشکل و مانعی در زندگی راه‌حل خود را داشته و در صورتی که در زمان درست به بر طرف کردن آن پرداخته شود، مسیر هموار شده و میتوان قدم به قدم به هدف نزدیک‌تر شد.
در این مقاله به تعریف وسواس، وسواس مطالعاتی و عواملی می‌پردازیم که باعث بروز آن می‌شوند و در نهایت راهکارهایی را در جهت برطرف کردن این مشکل، در اختیار شما قرار خواهیم داد.
وسواس چیست؟
وسواس یک اختلال شخصیتی است که انواع مختلفی دارد. وسواس فکری _ عملی یا OCD ، نوعی از وسواس است که فرد هم افکار مزاحم در ذهن دارد و هم باید برای رسیدن به آرامش، مجموعه‌ای از رفتارهای تکراری را انجام دهد و در واقع توانایی انجام درست و به موقع وظایف خود را از دست می‌دهد. این مدل رفتارهای وسواس گونه زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ زیرا این افراد به اجبار و با تصور بر درست بودن کارهایشان زمان زیادی را به انجام فعالیت‌های افراطی اختصاص می‌دهند و در نهایت در چرخه فکر و رفتارهای آزار دهنده گرفتار می‌شوند.
چرخه وسواس چیست؟
ابتلا به اختلال وسواس نشانه‌ها و عوامل گوناگونی در انسان‌ها دارد. افرادی که دچار این مشکل هستند در یک چرخه آسیب زننده گرفتار می‌شوند که به چرخه وسواس معروف است.
مراحل این چرخه عبارتند از:
- وسواس
- نگرانی
- اجبار
- آسودگی موقتی
وسواس: ذهن شما را در یک فکر، ترس و یا نگرانی غرق می‌کند.
نگرانی: وسواس مرحله قبل، باعث برانگیختن احساس اضطراب و نگرانی در فرد می‌شود.
اجبار: در این مرحله ذهن شما از الگویی اجباری برای کاهش استرس و اضطراب استفاده می‌کند.
آسودگی موقتی: رفتار اجباری باعث آرامش موقت و فاصله گرفتن از استرس و اضطراب شده، اما وسواس باعث شروع دوباره این چرخه می‌شود.
وسواس مطالعاتی
در این بخش به بررسی وسواس مطالعاتی می‌پردازیم که نوعی وسواس شایع در بین داوطلبان است. وسواس مطالعاتی فرد را مجبور به تکرار می‌کند؛ او هنگام مطالعه حساسیت زیادی به خرج می‌دهد و به اجبار هر مطلب را چندین بار مطالعه می‌کند. این کار به دلیل زمان زیادی که از داوطلبان می‌گیرد، مانع بزرگی در پیشرفت تحصیلی آن‌ها محسوب می‌شود. در صورتی که افراد به فکر راه‌حلی برای برطرف کردن این مشکل نباشند، وسواس به شکل‌های متفاوت در زندگی شخصی آن‌ها بروز پیدا می‌کند و تنها به وسواس مطالعاتی ختم نمی‌شود.
افکار وسواسی
افرادی که درگیر وسواس مطالعاتی هستند، در بیشتر اوقات نمی‌توانند برای مطالعه تنها به یک منبع اکتفا کنند و مدام ذهن خود را درگیر این موضوع می‌کنند که شاید در جزوات و منابع دیگر مطالب مهم‌تری وجود داشته باشد و یا بعد از مطالعه یک مبحث گمان می‌کنند که مطالب را یاد نگرفته‌اند و دوباره شروع به خواندن می‌کنند. در صورتی که تکرار مداوم مطالب درسی به شیوه صحیح و اصولی انجام نگیرد، باعث فراموشی مطالب، آشفتگی ذهنی و اتلاف وقت خواهد شد. برخی از داوطلبان در حین مطالعه نمی‌توانند ذهن خود را متمرکز نگه دارند و دائماً به مسائل حاشیه فکر می‌کنند، گاهی اوقات این افکار به مرور باعث ایجاد استرس و اضطراب نیز خواهد شد. مسئله رایج دیگر در این زمینه این است که فرد خود را با دیگران مقایسه کرده و مدام فکر می‌کند که آن‌ها منابع را بهتر و بیشتر مطالعه کرده‌اند و از او جلوتر هستند. در برخی موارد، افراد کسب نتیجه نامطلوب هنگام تست‌زنی را به مطالعه خود اسناد می‌دهند و خود را سرزنش می‌کنند و در ادامه مسیر مطالعاتی، روند اشتباه‌تری را در پیش می‌گیرند؛ اما گاهی واقعاً سطح سوالات بالاست و یا در زمان حل تست‌ها، شرایط مناسبی ندارند.
رفتارهای وسواسی هنگام مطالعه
افراد دارای وسواس مطالعاتی در رفتار و اعمال خود نشانه‌های خاصی دارند؛ به طور مثال انواع نوشت‌افزارها، کتاب‌ها، جزوات و دفترهایشان باید مرتب کنار هم چیده شده باشند و فرد در جای مخصوص خود و در حالت خاصی بنشیند، برای شروع مطالعه از تشریفات خاصی استفاده کنند، هر روز به تمیز کردن محل مطالعه خود پرداخته و یا همه وسایل را در جای مخصوص خود قرار دهند. همین عوامل در شروع روند مطالعه اختلال ایجاد کرده و زمان ارزشمند داوطلبان از دست می‌رود.
برخی هنگام مطالعه باید یک مطلب را چندین بار بخوانند، اما در نهایت باز هم توانایی به خاطر سپردن آن مطالب را در ذهن خود ندارند؛ زیرا تکرار روند مطالعه یک مبحث درسی بدون داشتن درک کافی از آن، پاسخگوی نیاز داوطلبان کنکور نخواهد بود.
ادامه دادن این روند و کنترل نکردن آن، عواقب ناخوشایندی در زندگی و رفتار داوطلبان دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- عادت کردن ذهن به خواندن چندباره متن
- کمبود وقت در هنگام مطالعه و آزمون
- ایجاد استرس به خاطر ترس تمام نکردن درس‌ها
- از بین رفتن تدریجی انگیزه مطالعه
- فشار زیاد بر روی داوطلبان برای اتمام دروس در ماه‌های آخر
- فراموشی مطالب خوانده شده
- اذیت و آزار و اسناد شکست‌ها به اطرافیان به بهانه‌های واهی
علت دچار شدن به وسواس مطالعاتی چیست؟
زمانی که به دنبال راه حلی برای برطرف کردن مشکلات هستیم باید از علت اصلی آن مشکل نیز آگاه باشیم. شناخت علل اصلی بروز این اختلال در داوطلبان کنکور جزو مهم‌ترین کارها پیش از پیاده‌سازی راه‌حل‌هایی در جهت برطرف کردن آن‌ها است. در ادامه به بررسی و تحلیل رایج‌ترین علت‌های بروز این مشکل در افراد می‌پردازیم.
1- مطالعه نادرست مطالب و تثبیت نشدن آن‌ها در ذهن باعث ایجاد وسواس فکری در مطالعه می‌شود
تمامی افراد که در برهه‌ای از زندگی خود مشغول مطالعه و آماده شدن برای آزمونی مهم هستند، باید این مطلب را در نظر داشته باشند که قرار نیست تک تک کلمات را در خاطر بسپارند و جملات را مانند کتاب حفظ کنند. درک درست از مطالعه و داشتن برنامه‌ریزی اصولی برای آن در جهت برطرف کردن این مورد بسیار اثرگذار است. در واقع نکته اصلی کنکوری خواندن مطالب است.
2- کند خوانی و از دست دادن زمان
بسیاری از داوطلبان عادت به کندخوانی دارند و همین عامل آن‌ها را مستعد وسواس فکری می‌کند. کند خوانی و صرف زمان زیاد برای خواندن تک تک کلمات باعث هدر رفتن زمان و عقب ماندن از برنامه‌درسی می‌شود. این مشکل نیز با آموزش مهارت تند خوانی کاملاً قابل حل است.
3- تمرکز بیش از اندازه بر روی جزئیات
این مورد هم شامل حال داوطلبان بسیاری است که گمان می‌کنند باید خط به خط جملات را حفظ باشند تا بتوانند به سوالات پاسخ صحیح بدهند؛ در صورتی که با مرور، تمرین و حل تست برای هر مبحث، تمامی نکات و فرمول‌ها در ذهن داوطلبان تثبیت می‌شود.
4- یادگیری کامل، در اولین دفعه مطالعه
یادگیری تمامی مطالب در بار اول مطالعه تصور بسیار اشتباهی است؛ اما برخی از افراد چنین انتظاری از خود دارند. به جرعت میتوان گفت که هیچ فردی نمی‌تواند با یک بار مطالعه یک مبحث، 100% آن را در ذهن خود بسپارد. این تفاق با مرور تدریجی و حل تست برای داوطلبان رخ می‌دهد.
راهکارهای برطرف کردن وسواس مطالعاتی
در قسمت‌های قبل با مقوله وسواس مطالعاتی، نشانه‌ها و عواقب آن آشنا شدیم. در این بخش به شناخت راهکارهای برطرف کردن این مشکل می‌پردازیم.
برای حل این مسئله لازم است چند مرحله را پشت سر بگذاریم.
مرحله اول: سعی کنید همیشه قبل از شروع مطالعه، زمانی را برای نظم دادن به افکارتان و خالی کردن ذهن خود اختصاص دهید. به طور مثال کارها را به دو دسته تقسیم کنید؛ دسته اول کارهایی که زمان زیادی از شما نمی‌گیرند و انجام دادن سریع آن‌ها احساس آسودگی و آرامش به شما می‌دهد و دسته دوم، کارهای زمان‌بر هستند. این دسته از کارها را در برگه‌ای نوشته و زمان مخصوصی را برای انجام دادن آن‌ها در نظر بگیرید. سعی کنید هنگام مطالعه همیشه تکه کاغذی کنار دست خود داشته باشید تا در صورت هجوم افکار مزاحم به ذهنتان آن‌ها را یادداشت کرده و در زمان مناسب به فکر کردن و تحلیل آن‌ها بپردازید.
این کار به شما کمک می‌کند تا تمام تمرکز خود را به مطالعه مبحث مورد نظر اختصاص داده و از هدر رفتن زمان جلوگیری کنید.
مرحله دوم: در این مرحله لازم است تا به صورت تدریجی بر روی کاهش وسواس خود کار کنید در ابتدا می‌توانید با کنار گذاشتن منابع اضافی شروع کرده و به مطالعه یک منبع جامع و کامل بپردازید؛ در صورتیکه در یافتن منابع اصلی دروس خود دچار مشکل هستید می‌توانید از مشاوران متخصص در این زمینه کمک بگیرید. انجام این کار ذهنتان را از فشاری که برای خواندن و فهمیدن چندین منبع متفرقه آشفته شده است، آزاد کرده و باعث می‌شود با تمرکز بر روی یک کتاب، برنامه خود را جلو ببرید.
مرحله سوم: برای درس خواندن، برنامه‌ریزی اصولی و قابل اجرا داشته باشید. برای مطالعه هر درس متناسب با اهمیت و حجم مطالب آن زمان بگذارید. این کار باعث می‌شود تا زمان خود را تنظیم کرده و برای هر درس با توجه به نیازی که دارد و سطح علمی فرد زمان اختصاص داده شود. و در طولانی مدت با داشتن برنامه‌ریزی درسی درست متوجه پیشرفت خود می‌شوید و دیگر نیازی به تکرار کردن مداوم یک مبحث در روز نخواهید داشت. انجام این کار و مشاهده پیشرفت در این روند، باعث افزایش اعتماد به نفس داوطلبان شده و همین موضوع در تسریع روند کاهش وسواس مطالعاتی آن‌ها تاثیر به سزایی خواهد داشت.
نکات پایانی درخصوص برطرف کردن وسواس مطالعاتی
- ابتدا تعداد صفحات و زمان مطالعه خودتان را مشخص کنید.
- در هنگام مطالعه نکته برداری را انجام دهید. نکته برداری می‌تواند با هر نوشت‌افزاری که فکر می‌کنید برای شما راحت‌تر است انجام شود.
- تصور این مطلب که باید در دور اول همه چیز را یاد گرفته و در ذهن خود بسپارید را فراموش کرده و بر فهم و درک درست مطالب تمرکز داشته باشید.
- پس از پایان مطالعه چند دقیقه را به مرور آن مبحث اختصاص دهید، تا نقاط ضعف و قوت خودتان را بهتر بشناسید.
- سعی کنید در دور اول خیلی روی نتیجه تست زدن تمرکز نکنید و دید آموزشی داشته باشید.
سخن پایانی
تمامی انسان‌ها در هر زمان و مکانی، با توجه به شرایطی در آن قرار دارند و فشار و استرسی که متحمل می‌شوند، درگیر وسواس‌های فکری شده و زندگی را برای خود و اطرافیان دشوار می‌کنند؛ اما با دانش بر این که هر مشکلی راه‌حلی دارد میتوان از تشدید این مسائل جلوگیری کرد. در این مقاله به بررسی موضوعاتی چون چیستی وسواس، چرخه به وجود آمدن آن، وسواس مطالعاتی و علل به وجود آمدن آن و در نهایت راه حل‌هایی برای برطرف کردن این مشکل پرداختیم. امیدواریم با خواندن این مقاله بتوانید قدم کوچکی در رفع این مسئه برداشته و به سمت هدف خود پیش بروید.
دیدگاهتان را بنویسید