تکنیک‌های مطالعه صحیح – معرفی 9 تکنیک رایج مطالعه
مقدمه
مطالعه مانند هر کار دیگری، نیاز به تمرکز و مهارت خاص خود دارد و شاید همیشه فقط باز کردن کتاب و جزوه و خواندن آن، منجر به نتیجه مطلوب و تسلط بر مفاهیم نشود.
در بسیاری از مواقع، افراد نحوه مطالعه صحیح و یا بهتر است بگوییم تکنیک‌های مطالعه را نمی‌دانند و همین مسئله موجب بروز مشکلاتی می‌شود که گمان می‌برند توانایی درس خواندن و یا قدرت درک و فهم مطالب را ندارند؛ در صورتیکه چنین چیزی لزوماً صحت نداشته و با کسب مهارت‌ها و کمی دقت بیشتر، مشکل رفع می‌شود. تمامی افراد توانایی و استعداد کافی برای آموختن را در وجود خود داشته و نیاز است تا در وهله اول، استعداد‌های خود را کشف کرده و در مرحله بعد نحوه انجام درست کارها را بیاموزند.
در این مقاله به بررسی تکنیک‌های مطالعه صحیح می‌پردازیم تا با کمک آنها از مطالعه لذت ببرید و به نتیجه دلخواه خود دست پیدا کنید؛ پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
تکنیک‌های مطالعه
در این بخش به 9 تکنیک مطالعه اشاره کرده و در ادامه به توضیح مفصلی از هر یک می‌پردازیم.
این تکنیک‌ها عبارتند از:
- روش SQ3R
- تمرین بازیابی
- تمرین پراکنده‌سازی
- پیش مطالعه
- تکنیک فاینمن
- سیستم لایتنر
- یادداشت‌های رنگی
- نقشه برداری ذهن
- مطالعه قبل از خواب
روش SQ3R
روش SQ3R یک تکنیک درک مطلب است که مخفف (Survey, Question, Read, Recite, Review) است که به داوطلبان کمک می‌کند تا مفاهیم مهم را شناسایی کرده و اطلاعات موجود در کتاب درسی خود را در ذهنشان ثبیت کنند که خود از چند زیر مجموعه تشکیل شده است.
نظرسنجی (Survay):
- به جای خواندن کل کتاب، در ابتدا با مرور فصل و یادداشت برداری از هر عنوان اصلی و فرعی، تصویر یا سایر ویژگی‌های برجسته مانند نمودارها شروع کنید.
- عناوین هر فصل را بخوانید _ به ذهن خود کمک کنید تا برای دریافت مطلب درسی مورد نظر آماده شود.
- مقدمه و/یا خلاصه را بخوانید _ به نکات مهمی که توسط نویسنده در ابتدا و خلاصه هر بخش آورده شده دقت کنید.
- قبل از شروع خواندن ذهن خود را سازماندهی کنید و ساختاری از جزئیات بسازید.
- به نمودارها، نقشه‌ها و … که برای بیان نکاتی وجود دارند دقت کرده و از آنها غافل نشوید.
سؤال (Question): سؤالاتی را در مورد محتوای فصل تنظیم کنید، مانند این که موضوع این فصل درباره چیست؟ من قبلاً در مورد این موضوع چه اطلاعاتی داشته‌ام؟
خواندن (Read): خواندن کامل فصل را شروع کنید و به دنبال پاسخ سوالاتی باشید که از قبل یاداشت کرده‌اید.
از حفظ خواندن (Recite): پس از خواندن یک بخش، آنچه را که خواندید به زبان خود خلاصه کنید. سعی کنید نکات اصلی را یادآوری و شناسایی کنید و به هر سوالی که در ذهنتان نقش بسته است، پاسخ دهید.
مرور (Review): پس از اتمام فصل، مرور کردن مطالب برای درک کامل مفاهیم از اهمیت بسیاری برخوردار است. مطالب ابهام برانگیز و هر بخش را که نیاز بیشتر برای تثبیت شدن در ذهن دارد را دوباره بخوانید.
تمرین بازیابی
تمرین بازیابی مبتنی بر مفهوم یادآوری در زمان بعدی است. یادآوری پاسخ به یک سوال، قدرت یادگیری را افزایش می‌دهد. با انجام تمرین بازیابی هنگام حل سوالات، مفاهیم و نکات مهم به آسانی در ذهنتان نقش می‌بندند.
در ادامه چند روش وجود دارد که می‌توانید به کمک آنها فرآیند بازیابی را در روند مطالعاتی خود قرار دهید.
- از تست‌های تمرینی استفاده کنید: بدون اینکه به کتاب یا یادداشت‌های خود نگاه کنید، از تست‌ها یا سوالات تمرینی برای امتحان خود استفاده کنید.
- براي خود سؤال طرح كنيد: معلم خود باشید و سؤالاتی را طراحي كنيد که گمان مي‌بريد در آزمون‌ها مطرح مي‌شوند. اگر در یک گروه مطالعاتي هستید، دیگران را تشویق کنید که همین کار را انجام داده و سوالات را با يكديگر به اشتراك بگذاريد.
- از فلش کارت استفاده کنید: فلش کارت درست کنید، اما مطمئن شوید که تکنیک بازیابی خود را تمرین کنید. به جای ورق زدن زودهنگام کارت، پاسخ را یادداشت کنید و سپس با جواب موجود در فلش كارت تطبيق دهيد.
تمرین پراکنده‌سازی
تکنیک سوم از تکنیک‌های مطالعه، این تکنیک داوطلبان را تشویق می‌کند به جای اینکه شب‌ها را به صورت فشرده به مطالعه سپری کنند، در بازه زمانی طولانی‌تری به مطالعه مطالب درسی خود بپردازند. در واقع مطالب را بخش‌بندی کرده و هر بخش را در زمان مشخصی مطالعه کنند. تحقیقات ثابت کرده‌اند زمانی که مغز ما مطلبی را فراموش می‌کند، برای به خاطر آوردن اطلاعات مربوط به آن بیشتر کار می‌کند و همین امر در ثبیت مطالب در ذهن داوطلبان نقش به‌سزایی را ایفا می‌کند.
برای امتحان این تکنیک، مطالب خود را در فواصل زمانی مشابه برنامه زیر مرور کنید:
- روز اول: مطالب را در کلاس یاد بگیرید.
- روز دوم: بازبینی و بررسی.
- روز سوم: بازبینی و بررسی.
- بعد از یک هفته: بازبینی و بررسی کنید.
- بعد از دو هفته: بازبینی و بررسی کنید.
نکته مهم این است که برنامه‌ریزی را زود شروع کنید. در ابتدای شروع هر کلاس، هر روز زمانی را فقط برای مطالعه و مرور مطالب در نظر بگیرید. حتی اگر در ماه‌های نزدیک به کنکور هستید و برای مطالعه مطالب دیر اقدام کرده‌اید و در کلاس‌های نکته و تست شرکت کرده‌اید؛ این روش به شما کمک می‌کند هر نکته‌ای را که می‌آموزید عمیق و مفهومی درک کرده و در ذهن خود ثبت کنید. این روش رویکردی فعال برای یادگیری دارد که حفظ و درک موضوعات را بهبود می‌بخشد.
پیش مطالعه
قبل از شروع مرحله اصلی دروس، مطالب را پیش مطالعه کنید تا مضمون اصلی هر بخش را پیدا کنید. مطالب را مرور کنید و فقط سرفصل‌ها، عناوین و متن‌های هایلایت شده را بخوانید.
- سوال: سوالات مرتبط با موضوع درسی از خود بپرسید، مانند اینکه انتظار می‌رود در اين فصل چه چیزی بياموزم؟ من قبلاً در مورد این موضوع چه اطلاعاتی داشته‌ام؟
- بخوانید: مطالب را یک بار بخوانید و سعی کنید پاسخ سوالات خود را پیدا کنید، آیا به همه سؤالات خود پاسخی دريافت کرده‌ايد؟
- بازگو كردن / خلاصه‌نویسی: از زبان خودتان، یا مطالب را بازگو کنید و یا خلاصه‌ای از اطلاعاتی را که خوانده‌ايد، يادداشت كنيد.
- مرور: بار دیگر به مطالب نگاه کنید و به هر سوالی که هنوز پاسخ داده نشده پاسخ دهید و از اين طريق مطالب را برای بار ديگر مرور خواهيد كرد.
تکنیک فاینمن
از معروف‌ترین تکنیک‌های مطالعه، فاینمن است که روشی کارآمد برای یادگیری سریع یک مفهوم با توضیح ساده است. این روش بر اساس این ایده است: “اگر می خواهید چیزی را خوب بفهمید، سعی کنید آن را به سادگی توضیح دهید.” بدين معنا که با تلاش برای توضیح یک مفهوم با کلمات خود، احتمالاً آن را خیلی سریعتر درک خواهیم کرد.
چگونه از تكنيک فاینمن استفاده كنيم؟
موضوع/ مفهومی که در حال مطالعه آن هستید را در بالای یک برگه بنویسید. سپس آن را از زبان خود توضیح دهید به‌گونه‌ای كه در حال آموزش به شخص ديگری هستيد، آنچه نوشتید را مرور کرده و قسمت‌هايی را که در آن اشتباه داشته‌ايد، شناسایی کنید و پاسخ صحیح را بیابید در نهایت، اگر قسمت‌هایی در نوشته شما وجود دارد که در آن از اصطلاحات فنی یا زبان پیچیده استفاده کرده‌اید، به عقب برگردید و این بخش‌ها را به زبان ساده‌تر برای کسی که اطلاعات علمی شما را ندارد بازنویسی کنید. بدين صورت خلاصه‌ای ساده و روان از مطب مورد نظر در دسترس داريد كه علاوه‌بر خودتان ممكن است برای ديگر افراد نيز كارآمد باشد.
سیستم لایتنر
اين روش از تکنیک یادگیری مبتنی بر فلش کارت است که بیشتر برای لغات زبان و یا به خاطر سپردن مفهوم کلمات و پاسخ كوتاه سوالات به کار می‌رود. در حالت ایده‌آل، کارت‌های خود را در چندین جعبه مختلف قرار مي‌دهيد تا زمان نیاز به مطالعه، هر مجموعه را ردیابی کنید. برای شروع تمامی کارت‌ها در جعبه شماره 1 قرار می‌گیرند. اگر معنی و مفهوم سوال موجود بر روی هر کارت را درست حدس زدید، آن را به جعبه بعدی منتقل می‌کنید و اگر مفهوم روي کارت را اشتباه حدس زده و يا فراموش کرده‌اید، یا آن را در جعبه ماقبل خود قرار داده و یا آن را مجدداً در جعبه شماره 1 نگه می‌دارید.
هر جعبه مشخص می‌کند که شما چه مقدار از مجموعه کارت‌ها را مطالعه کرده و به كدام بخش تسلط كامل داشته و با به خاطر سپردن کدام موارد دچار مشکل هستید، مشابه برنامه زیر:
- هر روز – جعبه 1
- هر دو روز – جعبه 2
- هر چهار روز – جعبه 3
- هر نه روز – جعبه 4
- هر 14 روز – جعبه 5
یادداشت‌های رنگی
از پراستفاده‌ترین تکنیک‌های مطالعه، یادداشت‌های رنگی است. یادداشت‌های نامرتب و تک رنگ می‌توانند یادآوری نکات مهم یک مطلب را دشوار کنند. نوشتن رنگی مطالب روشی پویا برای سازماندهی اطلاعات است که به شما کمک می‌کند تا مهم‌ترین عناوین و سرفصل‌ها را مرور و اولویت‌بندی کنید. تحقیقات نشان داده است که رنگ‌ها می‌توانند عملکرد حافظه را بهبود بخشند. رنگ‌های گرم همچون (قرمز و زرد) «می‌توانند محیط یادگیری مثبت و انگیزشی ایجاد کنند که به یادگیرندگان کمک می‌کند تا نه تنها درک مثبتی نسبت به محتوا داشته باشند، بلکه تعامل بیشتری برای کسب موارد آموزشی از خود نشان دهند؛ همچنین این رنگ‌ها “توجه را افزایش داده و هیجان را برمی‌انگیزند.”
نوشتن مطالب با ابزار نوشتاری رنگی ممکن است بیهوده به نظر برسند اما اگر هدفمند انجام شود اينطور نيست. در هنگام نوشتن این نکات را در نظر داشته باشید که:
- نکات کلیدی را با رنگ قرمز بنویسید.
- اطلاعات مهم را با رنگ زرد برجسته کنید.
- موضوعات را بر اساس رنگ سازماندهی کنید.
- همه چیز را رنگ نکنید – فقط مهم ترین اطلاعات.
نقشه ذهنی (Mind Map)
از زیباترین و موثرترین تکنیک‌های مطالعه و همچنین خلاصه نویسی، نقشه ذهنی یا مایندمپ است.
اگر یادگیرنده بصری هستید (يعنی با مشاهده مطالب را می‌آموزيد)، نقشه ذهنی را امتحان کنید؛ تکنیکی که به شما این امکان را می‌دهد تا اطلاعات را به صورت بصری در یک نمودار سازماندهی کنید. ابتدا یک کلمه را در مرکز یک صفحه خالی می‌نویسید و از آنجا، ایده‌ها و کلمات کلیدی اصلی را می‌نویسید و آنها را مستقیماً به مفهوم اصلی متصل می‌کنید. ساختار نقشه ذهنی به نحوه ذخیره و بازیابی اطلاعات مغز ما مربوط می‌شود و همچنین شما را قادر می‌سازد تا با برقراری ارتباط سلسله مراتبی و روابط بین مفاهیم و ایده‌ها، تصویری بزرگ از موضوع را در ذهن خود تجسم کنید.
مطالعه قبل از خواب
خواب برای بهبود عملکرد مغز، شکل‌گیری حافظه و یادگیری بسیار مهم است. مطالعه قبل از خواب، خواه مرور فلش کارت‌ها یا یادداشت‌ها باشد، می‌تواند به روند به خاطر سپردن موارد درسی کمک بسیاری کند. به گفته اسکات کایرنی، محققی از دانشگاه یورک بریتانیا، “وقتی بیدار هستید چیزهای جدیدی یاد می‌گیرید، اما زمانی که خواب هستید آنها را اصلاح می‌کنید و بازیابی آنها و به کارگیری صحیح آنها در زمان نیاز آسان‌تر خواهد شد.”
هنگامی که شما خواب هستید، مغز خاطرات شما را سازماندهی می‌کند. به جای بیدار ماندن در طول شب، چند ساعت قبل از خواب مطالعه کنید و سپس اطلاعات را در صبح روز بعد مرور کنید. یادگیری تکنیک‌های مطالعه به شما این اطمینان را می‌دهد كه مطالب به خوبی در ذهنتان تثبيت شده و برای حل سوالات و تست‌های مربوطه آمادگی كامل داريد.
سخن پایانی
همانطور که اشاره کردیم بسیاری از داوطلبان علاقه‌مند به مطالعه و خواندن موضوعات درسی هستند اما ذهنیتی از روش‌های اصولی و تکنیک‌های مطالعه برای به خاطر سپردن موضوعات نداشته و به صورت غیرهدفمند دائماً در حال تکرار مطالعه یک مطالب بدون هیچ نتیجه‌ای هستند؛ از این رو در اين مقاله به بررسی تكنيک‌های مطالعه و توضیح هر یک از آنها پرداختیم تا به کمک آنها بتوانید مطالعه‌ای هدفمندتر داشته و از زمان و انرژی خود بهترین استفاده را ببرید.
دیدگاهتان را بنویسید